فهرست مطالب:
عنوان صفحه
فصل 1: توضیح درباره موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاه
مقدمه........................................ 2
تاریخچه موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی. 4
توضیح وظایف اساسی موسسه...................... 12
تشکیلات موسسه................................. 15
بخش تحقیقات آفت کش‌ها......................... 18
بخش تحقیقات حشرات زیان آور به گیاهان......... 20
بخش تحقیقات علف‌های هرز و انگل‌های گلدار....... 21
بخش تحقیقات سن گندم.......................... 23
بخش تحقیقات بیماریهای گیاهان................. 24
بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات.................... 27
بخش تحقیقات جانور شناسی کشاورزی.............. 29
بخش تحقیقات نماتود شناسی گیاهی............... 31
بخش تحقیقات مبارزه بیولوژیک.................. 32
بخش تحقیقات ویروس شناسی و بیماریهای ویروسی گیاهی 33
بخش تحقیقات شناسایی رستنی‌ها.................. 34
عنوان صفحه
بخش تحقیقات بیولوژی مولکولی و بیوتکنولوژی.... 35
نیروی انسانی................................. 36
طرح‌های تحقیقاتی.............................. 37
انتشارات..................................... 38
منابع فصل.................................... 41
فصل 2: معرفی محل کارآموزی
معرفی محل کارآموزی........................... 43
فصل 3: کلیات
کلیات........................................ 47
فصل 4: پرپاراسیون میکروسکوپی حشرات و اتاله کردن حشرات
اتاله کردن حشرات............................. 50
تهیه پرپاراسیون از حشرات کوچک................ 53
منبع این فصل................................. 58
فصل 5: آزمایشات مربوط به مگس سفیدگلخانه‌ای و پروژه مربوط به آن
مقدمه........................................ 60
مرفولوژی مراحل رشدی.......................... 61
دموگرافی و دینامیسم جمعیت.................... 67
عنوان صفحه
پروژه مگس سفیدگلخانه‌ای....................... 68
مگس سفید..................................... 72
سم آندوسولفان و مبارزه شیمیایی با مگس‌های سفید گلخانه‌ای 79
انواع آندوسولفان............................. 81
عسلک پنبه.................................... 88
کنه دو نقطه‌ای................................ 93
شپشک آرد آلود ساحلی.......................... 95
منابع این فصل................................ 97
فصل6: پروژه سن گندم و تاثیر روی کاهش سن‌زدگی در مزرعه آسیب‌دیده توسط این آفت
زیرراسته ناجور بالان.......................... 99
کلید شناسایی خانواده‌های مهم سن‌ها............. 100
رده‌بندی سن‌ها................................. 106
الف: زیرراسته سن‌های آبزی..................... 106
ب: زیر راسته سن‌های خاکزی..................... 107
سن گندم...................................... 111
پروژه سن گندم و تاثیر سموم در کاهش سن زدگی روی مزرعه آسیب دیده............................................. 126
عنوان صفحه
مواد و روش‌ها................................. 129
نتایج........................................ 131
بحث.......................................... 133
نتیجه این آزمایشات........................... 139
منابع این فصل................................ 141
فصل هفتم: پروژه مگس قهوه‌ای جالیز و جداول مربوط به آن بعد از تاثیر سموم مربوطه
مگس قهوه‌ای جالیز............................. 143
24 SC Tracer................................... 149
سم دلتامترین 5/2% EC......................... 161
دپیترکس 80% SP............................... 161
موسپیلان 4/20%................................ 162
مگس خربزه.................................... 173
سرخرطومی هندوانه............................. 177
منابع این فصل................................ 180
عنوان صفحه
فصل هشتم: آزمایشات جهت بررسی اثرات سموم بر روی درصد جوانه‌زنی بذور کلزا
آزمایشاتی جهت بررسی اثرات سموم بر روی درصد جوانه‌زنی بذور کلزا............................................. 182
فصل نهم: UAV،GPS،GIS و نقش آنها در حفظ نباتات
مقدمه........................................ 192
ابعاد کشاورزی دقیق........................... 194
امکان بالقوه وجود آفات در کشت دقیق........... 195
PIPM درون مزرعه.............................. 196
سیستم‌های حس کننده از راه دور UAV............. 197
تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به عکس‌های حاصله از دستگاه UAV 198
PIPMدر سطوح وسیع............................. 199
اطلاعات منطقه‌ای............................... 200
اطلاعات مربوط به مقیاس محلی................... 200
سیستم حمایت از تصمیم......................... 201
ذخیره و بازیافت GIS........................... 204
به کارگیری GIS و IPMحشرات.................... 207
IPM و تکنولوژی حشرات......................... 212
عنوان صفحه
منابع این فصل................................ 214
فصل دهم: منابع
منابع لاتین................................... 216
منابع فارسی.................................. 217
فهرست عکس ها:
عکس شماره 1: نمای ساختمان بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 2: تابلوی بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 3: نمای طبقه اول بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 4: نمای طبقه زیرزمین بخش که اتاق های کشت در آن واقع شده بودند.
عکس شماره 5: دستگاه آون آزمایشگاه بخش.
عکس شماره 6: اتاق پرروش شماره 5.
عکس شماره 7: گلدان های خیار و توتون و کلزا واقع در اتاق پرورش شماره 5.
عکس شماره 8: تفاوت های T. vaporariorum و B. tabaci.
عکس شماره 9: پوره سن 3 مگس سفید گلخانه (T. vaporariorum).
عکس شماره 10: شفیره یا نمف یا پوره سن 4 مگس سفید گلخانه (T.vaporariorum).
عکس شماره 11: پوره و نمف مگس سفید گلخانه (T.vaporariorum) .
عکس شماره 12: مراحل رشدی مگس سفید گلخانه. A- تخم. B- پوره. C- نمف. D- پوسته نمف که حشره کامل از آن خارج شده است.
عکس شماره 13: شکل ظاهری مراحل رشدی مگس سفید گلخانه. A- تخم. B- لارو
خزنده. C- سن دوم پورگی. D- سن سوم پورگی. E- شفیره از نمای پشتی. F- شفیره
از نمای جانبی. G- حشره بالغ.
عکس شماره 14: تخم گذاری مگس سفید گلخانه به صورت پراکنده روی برگ خیار.
عکس شماره 15: تخم گذاری مگس سفید گلخانه به صورت دایره ای و نیم دایره ای روی برگ کلزا.
عکس شماره 16: گلدان هایی که مگس های سفید توسط Leaf Coge روی آن ها منتقل شده بودند.
عکس شماره 17: شکل سفید بالک های بالغ نر و ماده. A= نر، B= ماده.
عکس شماره 18: تفاوت مگس های سفید گلخانه نر و ماده از نظر جثه.
عکس شماره 19: مگس های سفید گلخانه مستقر شده در پشت برگ های خیار.
عکس شماره 20: مگس های سفید گلخانه روی برگ خیار.
عکس شماره 21: حشره کامل سن گندم (Eurygaster integriceps).
عکس شماره 22: تخم های سن گندم.
عکس شماره 23: تغذیه حشرات بالغ سن گندم از خوشه های گندم.
عکس شماره 24: تغذیه، جفت گیری، تخم گذاری و خسارت سن گندم.
عکس شماره 25: حشره کش آدمیرال (پیری پروکسی فن).
عکس شماره 26: پوره سن گندم.
عکس شماره 27: درست کردن اسلاید میکروسکوپی به کمک بینوکولر.
عکس شماره 28: اندام زادآوری نر در گونه E. integriceps. الف: aedeagus. ب: paramere (original). ج: aedeagus تغییر شکل یافته.
عکس شماره 29: حشره بالغ مگس جالیز (Dacus ciliatus).
عکس شماره 30: حشره بالغ مگس جالیز (D. ciliatus).
عکس شماره 31: حشره بالغ نر مگس جالیز.
عکس شماره 32: حشره بالغ ماده مگس جالیز.
عکس شماره 33: میوه های خیار آلوده به مگس جالیز جمع آوری شده از مزارع آفت زده.
عکس شماره 34: میوه های خیار آلوده به مگس جالیز که از مزارع آفت زده جمع آورده شده بودند.
عکس شماره 35: محل نگه داری و پرورش مگس های جالیز.
عکس شماره 36: استوانه های نگه داری و پرورش مگس های جالیز.
عکس شماره 37: ترازوی دقیق آزمایشگاه بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 38: پتری های حاوی مگس جالیز در مجاورت سموم با دزهای مختلف جهت آزمایشات زیست سنجی.
عکس شماره 39: دزهای مختلف تهیه شده از 4 سم دیپترکس و دلتامترین و موسپیلان و Tracer.
عکس شماره 40: اپندورف هایی که جهت تهیه پروتئین هیدرولیزات آلوده به سم مورد استفاده قرار گرفتند.
عکس شماره 41: میکرواپلیکاتور 100.
عکس شماره 42: حشره کش موسپیلان با دز ppm 1000.
عکس شماره 43 : دستگاه GPS
عکس شماره 44 : هواپیمای UAV
عکس شماره 45 : هواپیمای UAV و نحوه کارکرد آن
فهرست مطالب:
عنوان صفحه
فصل 1: توضیح درباره موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاه
مقدمه........................................ 2
تاریخچه موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی. 4
توضیح وظایف اساسی موسسه...................... 12
تشکیلات موسسه................................. 15
بخش تحقیقات آفت کش‌ها......................... 18
بخش تحقیقات حشرات زیان آور به گیاهان......... 20
بخش تحقیقات علف‌های هرز و انگل‌های گلدار....... 21
بخش تحقیقات سن گندم.......................... 23
بخش تحقیقات بیماریهای گیاهان................. 24
بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات.................... 27
بخش تحقیقات جانور شناسی کشاورزی.............. 29
بخش تحقیقات نماتود شناسی گیاهی............... 31
بخش تحقیقات مبارزه بیولوژیک.................. 32
بخش تحقیقات ویروس شناسی و بیماریهای ویروسی گیاهی 33
بخش تحقیقات شناسایی رستنی‌ها.................. 34
عنوان صفحه
بخش تحقیقات بیولوژی مولکولی و بیوتکنولوژی.... 35
نیروی انسانی................................. 36
طرح‌های تحقیقاتی.............................. 37
انتشارات..................................... 38
منابع فصل.................................... 41
فصل 2: معرفی محل کارآموزی
معرفی محل کارآموزی........................... 43
فصل 3: کلیات
کلیات........................................ 47
فصل 4: پرپاراسیون میکروسکوپی حشرات و اتاله کردن حشرات
اتاله کردن حشرات............................. 50
تهیه پرپاراسیون از حشرات کوچک................ 53
منبع این فصل................................. 58
فصل 5: آزمایشات مربوط به مگس سفیدگلخانه‌ای و پروژه مربوط به آن
مقدمه........................................ 60
مرفولوژی مراحل رشدی.......................... 61
دموگرافی و دینامیسم جمعیت.................... 67
عنوان صفحه
پروژه مگس سفیدگلخانه‌ای....................... 68
مگس سفید..................................... 72
سم آندوسولفان و مبارزه شیمیایی با مگس‌های سفید گلخانه‌ای 79
انواع آندوسولفان............................. 81
عسلک پنبه.................................... 88
کنه دو نقطه‌ای................................ 93
شپشک آرد آلود ساحلی.......................... 95
منابع این فصل................................ 97
فصل6: پروژه سن گندم و تاثیر روی کاهش سن‌زدگی در مزرعه آسیب‌دیده توسط این آفت
زیرراسته ناجور بالان.......................... 99
کلید شناسایی خانواده‌های مهم سن‌ها............. 100
رده‌بندی سن‌ها................................. 106
الف: زیرراسته سن‌های آبزی..................... 106
ب: زیر راسته سن‌های خاکزی..................... 107
سن گندم...................................... 111
پروژه سن گندم و تاثیر سموم در کاهش سن زدگی روی مزرعه آسیب دیده............................................. 126
عنوان صفحه
مواد و روش‌ها................................. 129
نتایج........................................ 131
بحث.......................................... 133
نتیجه این آزمایشات........................... 139
منابع این فصل................................ 141
فصل هفتم: پروژه مگس قهوه‌ای جالیز و جداول مربوط به آن بعد از تاثیر سموم مربوطه
مگس قهوه‌ای جالیز............................. 143
24 SC Tracer................................... 149
سم دلتامترین 5/2% EC......................... 161
دپیترکس 80% SP............................... 161
موسپیلان 4/20%................................ 162
مگس خربزه.................................... 173
سرخرطومی هندوانه............................. 177
منابع این فصل................................ 180
عنوان صفحه
فصل هشتم: آزمایشات جهت بررسی اثرات سموم بر روی درصد جوانه‌زنی بذور کلزا
آزمایشاتی جهت بررسی اثرات سموم بر روی درصد جوانه‌زنی بذور کلزا............................................. 182
فصل نهم: UAV،GPS،GIS و نقش آنها در حفظ نباتات
مقدمه........................................ 192
ابعاد کشاورزی دقیق........................... 194
امکان بالقوه وجود آفات در کشت دقیق........... 195
PIPM درون مزرعه.............................. 196
سیستم‌های حس کننده از راه دور UAV............. 197
تجزیه و تحلیل اطلاعات مربوط به عکس‌های حاصله از دستگاه UAV 198
PIPMدر سطوح وسیع............................. 199
اطلاعات منطقه‌ای............................... 200
اطلاعات مربوط به مقیاس محلی................... 200
سیستم حمایت از تصمیم......................... 201
ذخیره و بازیافت GIS........................... 204
به کارگیری GIS و IPMحشرات.................... 207
IPM و تکنولوژی حشرات......................... 212
عنوان صفحه
منابع این فصل................................ 214
فصل دهم: منابع
منابع لاتین................................... 216
منابع فارسی.................................. 217
فهرست عکس ها:
عکس شماره 1: نمای ساختمان بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 2: تابلوی بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 3: نمای طبقه اول بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 4: نمای طبقه زیرزمین بخش که اتاق های کشت در آن واقع شده بودند.
عکس شماره 5: دستگاه آون آزمایشگاه بخش.
عکس شماره 6: اتاق پرروش شماره 5.
عکس شماره 7: گلدان های خیار و توتون و کلزا واقع در اتاق پرورش شماره 5.
عکس شماره 8: تفاوت های T. vaporariorum و B. tabaci.
عکس شماره 9: پوره سن 3 مگس سفید گلخانه (T. vaporariorum).
عکس شماره 10: شفیره یا نمف یا پوره سن 4 مگس سفید گلخانه (T.vaporariorum).
عکس شماره 11: پوره و نمف مگس سفید گلخانه (T.vaporariorum) .
عکس شماره 12: مراحل رشدی مگس سفید گلخانه. A- تخم. B- پوره. C- نمف. D- پوسته نمف که حشره کامل از آن خارج شده است.
عکس شماره 13: شکل ظاهری مراحل رشدی مگس سفید گلخانه. A- تخم. B- لارو
خزنده. C- سن دوم پورگی. D- سن سوم پورگی. E- شفیره از نمای پشتی. F- شفیره
از نمای جانبی. G- حشره بالغ.
عکس شماره 14: تخم گذاری مگس سفید گلخانه به صورت پراکنده روی برگ خیار.
عکس شماره 15: تخم گذاری مگس سفید گلخانه به صورت دایره ای و نیم دایره ای روی برگ کلزا.
عکس شماره 16: گلدان هایی که مگس های سفید توسط Leaf Coge روی آن ها منتقل شده بودند.
عکس شماره 17: شکل سفید بالک های بالغ نر و ماده. A= نر، B= ماده.
عکس شماره 18: تفاوت مگس های سفید گلخانه نر و ماده از نظر جثه.
عکس شماره 19: مگس های سفید گلخانه مستقر شده در پشت برگ های خیار.
عکس شماره 20: مگس های سفید گلخانه روی برگ خیار.
عکس شماره 21: حشره کامل سن گندم (Eurygaster integriceps).
عکس شماره 22: تخم های سن گندم.
عکس شماره 23: تغذیه حشرات بالغ سن گندم از خوشه های گندم.
عکس شماره 24: تغذیه، جفت گیری، تخم گذاری و خسارت سن گندم.
عکس شماره 25: حشره کش آدمیرال (پیری پروکسی فن).
عکس شماره 26: پوره سن گندم.
عکس شماره 27: درست کردن اسلاید میکروسکوپی به کمک بینوکولر.
عکس شماره 28: اندام زادآوری نر در گونه E. integriceps. الف: aedeagus. ب: paramere (original). ج: aedeagus تغییر شکل یافته.
عکس شماره 29: حشره بالغ مگس جالیز (Dacus ciliatus).
عکس شماره 30: حشره بالغ مگس جالیز (D. ciliatus).
عکس شماره 31: حشره بالغ نر مگس جالیز.
عکس شماره 32: حشره بالغ ماده مگس جالیز.
عکس شماره 33: میوه های خیار آلوده به مگس جالیز جمع آوری شده از مزارع آفت زده.
عکس شماره 34: میوه های خیار آلوده به مگس جالیز که از مزارع آفت زده جمع آورده شده بودند.
عکس شماره 35: محل نگه داری و پرورش مگس های جالیز.
عکس شماره 36: استوانه های نگه داری و پرورش مگس های جالیز.
عکس شماره 37: ترازوی دقیق آزمایشگاه بخش حشره شناسی کشاورزی.
عکس شماره 38: پتری های حاوی مگس جالیز در مجاورت سموم با دزهای مختلف جهت آزمایشات زیست سنجی.
عکس شماره 39: دزهای مختلف تهیه شده از 4 سم دیپترکس و دلتامترین و موسپیلان و Tracer.
عکس شماره 40: اپندورف هایی که جهت تهیه پروتئین هیدرولیزات آلوده به سم مورد استفاده قرار گرفتند.
عکس شماره 41: میکرواپلیکاتور 100.
عکس شماره 42: حشره کش موسپیلان با دز ppm 1000.
عکس شماره 43 : دستگاه GPS
عکس شماره 44 : هواپیمای UAV
عکس شماره 45 : هواپیمای UAV و نحوه کارکرد آن
فصل اول:
توضیح درباره موسسه تحقیقات آفات
و بیماریهای گیاهی
«مقدمه»[1]
آدمی از سپیده دم ظهور بر این کره خاکی و از آن هنگام که دوران شکارگری
دانه‌ها و میوه‌ها را پشت سر گذاشت و برای تهیه غذای کافی به کشاورزی
پرداخت، همواره درگیر نبردی بی‌امان با عواملی بوده است که بعضی تندرستی و
بقای او را با ایجاد بیماریهای گوناگون به چالش طلبیده اند و برخی با
نابودسازی قوت و غذای او قحطی و مرگ‌های ناشی از گرسنگی و بی غذایی را باعث
شده‌اند.
کشتار بی رحمانه و گسترده بیماریهای همه‌گیری همچون طاعون، وبا،
مالاریا، تب زرد، سل و … در دوران‌های گذشته گهگاه نسل بشر را حتی تا
آستانه نیستی و نابودی بوده است و زیان‌های وسیع آفات و بیماریهای گیاهی
نظیر ملخ، سن، بیماریهای قارچی و …. با ایجاد قحطی‌های هولناک، مرگ‌های
دسته جمعی ناشی از گرسنگی را به دنبال داشته است. در تاریخ بشری تلفیق
زیان‌های این دو گروه کراراً دیده شد که فجایع سهمگینی آفریده است.
تا حدود یک قرن پیش، به واقع بشر پس مانده خوار سفره آفات و بیماریهای
گیاهی بود که حاصل دسترنج او در کشتزارها و انبارها را نابود می‌ساخت و
تنها از اوایل قرن بیستم میلادی، بشر توانسته است به کمک دانش و فناوری،
مبارزه موثری را با این عوامل آغاز کند.
تحقیقات گیاه پزشکی و جستجو برای یافتن راه‌حل‌های موثر در مبارزه با
آفات کشاورزی زمانی ممکن شد که انسان بر خلاف گذشته این عوامل را سرنوشت
محکوم و گریزناپذیر ندانست بلکه عوامل طبیعی به شمار آورد که می‌توان به
کمک هوش و دانش بر آنها چیره شد.
به واقع تحقیقات گیاه پزشکی حاصل تفکر نوین و نگرش جدید انسان به طبیعت
پیرامونی است و گیاه پزشکان امروزه بخش مهمی از مسئولیت سنگین تامین خوراک
بیش از 6 میلیارد نفوس بشری را بر دوش دارند.
گیاه پزشک ایرانی باید هم فون و فلور طبیعی ایران را مد نظر داشته باشد و
هم گونه‌های وارداتی را که اکثرا بومی‌شده‌اند مورد بررسی قرار دهد و هم
به موجودات زنده‌ای که مداوماً از مبادی ورودی رسمی و یا از مرزهای طولانی
کشور به صورت غیر قانونی (از جمله آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز
قرنطینه‌ای) وارد می‌شوند در چالش باشد. در مطالعه جانوران و حشرات و
گیاهان و غیره هم باید فون و فلور Afrotropical و هم با منطقه Oriental و
هم با منطقه پاله آرکتیک (که بخش اعظم سرزمین در آن قرار دارد) آشنا باشد
که عناصر فراوانی از هر سه منطقه اصلی جغرافیایی جانوری (zoo geography) در
ایران وجود دارند توجه به این پیچیدگی‌ها، دشواری کار و مسئولیت سنگین
گیاهپزشکان ایران را به خوبی نشان می‌دهد.
«تاریخچه موسسه»[2]
تاریخچه گیاهپزشکی در ایران در واقع تاریخچه موسسه تحقیقات آفات و
بیماریهای گیاهی نیز هست. در ایران بررسیهای گیاهپزشکی نسبت به سایر
رشته‌های کشاورزی شروعی زودهنگام‌تر داشته است. آغازگراین بررسی‌ها در
کشور، شادروان استاد جلال افشار بود که پس از پایان تحصیلات در روسیه
در1298 هجری شمسی به ایران بازگشت و شروع به تدریس در مدرسه برزگران (سلف
دانشکده کشاورزی کرج) نمود.
آن شادروان در سال 1302 شمسی واحد کوچکی را در انستیتو پاستور ایران با
نام «اداره تشخیص محلی- آفات و مبارزه آنها» بنیان گذاشت و تحقیق پیرامون
حشرات و جانوران زیان آور کشاورزی و بعضا دامی و انسانی را آغاز نمود و این
شروع رسمی تحقیقات گیاهپزشکی در ایران و نیز هسته اولیه و سنگ بنای موسسه
تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی امروزی بود. شادروان افشار در چند زمینه
دیگر نیز پیشگام و بنیانگذار بود. ازجمله اولین کسی بود که تدریس حشره
شناسی و جانور شناسی و آفات گیاهی را پایه گذاری نمود، علاوه بر آن جمع
آوری و شناسایی حشرات و جانوران از جمله عوامل بیماری‌زا در انسان و دام و
به اصطلاح امروزی حشره شناسی و جانور شناسی پزشکی و دامپزشکی نیز با افشار
آغاز شد و نیز او بر خلاف برخی مدعیات، پایه‌گذار تحقیقات جانور شناسی و
همچنین اولین موزه جانور شناسی در ایران بود. به هر حال اداره کوچکی که در
آن شادروان بنیان گذاشت، در سال 1306 از انستیتو پاستور ایران جدا شد و به
اداره فلاحت در وزارت فواید عامه پیوست و در سال 1308 با احراز هر دو نقش
مطالعاتی و اجرایی به «بنگاه دفع آفات» تغییر نام داد. شادروان افشار در
طی این سالها همچنان در مدرسه عالی فلاحت (دانشکده کشاورزی فعلی) نیز تدریس
می‌کرد و نیز به تحقیق و تالیف مقالات و کتاب‌هایی می‌پرداخت که برای
ایران جدید و بسیار سودمند بود، در همین سالها موزه جانورشناسی دانشکده
کشاورزی کرج را پایه‌گذاری نمود. در واقع فعالیت و تلاش آن مرحوم در دو سمت
و سو جریان داشت، از یک سو اداره کوچکی را در انستیتو پاستور تشکیل داد که
منجر به موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی امروزی شد و از طرف دیگر
فعالیت‌های وی در دانشکده کشاورزی کرج، هسته اولیه گروه‌های گیاهپزشکی
دانشگاه‌های ایران را پدید آورد. بنگاه دفع آفات فوق الاشاره تحت نظر افشار
و به کمک شاگردان آن مرحوم که به تدریج از مدرسه عالی فلاحت فارغ التحصیل
می‌شدند روز به روز توسعه می‌یافت به طوری که در سال‌های 1313 و 1314 در
شمال کشور اولین و شاید تنها مبارزه کاملا موفق بیولوژیک را با وارد کردن
کشفدوزک Rodalia cardinalis با شپشک استرالیایی انجام داد. این
بنگاه به تدریج آفات مهم کشور را جمع آوری و شناسایی نمود و تحقیقات روی
آنها را آغاز کرد. در سال 1322 شادروان افشار «آزمایشگاه حشره شناسی و دفع
آفات نباتی» که ریاست آن را شخصاً عهده‌دار بود بنا نهاد، این آزمایشگاه
زیر نظر مستقیم وزیر کشاورزی و در دو اطاق در محل وزارت کشاورزی آن زمان
(محل فعلی فروشگاه شهر و روستا واقع در خیابان فردوسی تهران) فعالیت
می‌کرد.
با خاتمه جنگ جهانی دوم در سال 1324 چند متخصص سابق ازجمله آلکساندروف،
چواخیم و کریوخین نیز در این آزمایشگاه مشغول به کار و تحقیق شدند. در همین
سال چند نفر فارغ التحصیل جوان دانشکده کشاورزی کرج نظیر شادروان هایک
میرزایانس نیز در این آزمایشگاه به فعالیت پرداختند. شادروان میرزایانس در
همین زمان به جمع آوری حشرات ایران و تعیین نام آنها پرداخت و در واقع سنگ
بنای اولیه، مجموعه عظیم حشرات ایران در بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات موسسه
را که اکنون رسما موزه حشرات مهندس هایک میرزایانس نام دارد بنیان گذاشت.
باز هم در این سال قسمت تحقیقات قارچ شناسی و بیماریهای گیاهان، با آمدن
شادروان دکتر اسفندیار اسفیاری بنیانگذار این نوع تحقیقات در ایران، و
همچنین قسمت علف‌های هرز با انتقال شادروان مهندس عین اله بهبودی شاهسون،
بنیانگذار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته به آزمایشگاه مذکور فعال
گردید. با همت این دو شادروان، کار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته
به آزمایشگاه مذکور فعال گردید. با همت این دو شادروان کار جمع آوری و
تشخیص گیاهان نیز در همین سال آغاز گردید و این تلاش‌ها به همراه تشکیل بخش
شناسایی و بررسی گیاهان کشور از سال 1327 بنیان اولیه هرباریوم بسیار
ارزشمند و برزگ بخش تحقیقات رستنی‌های موسسه به شمار می‌رود. آزمایشگاه
مذکور در سال 1326 مجدداً به اداره کل دفع آفات نباتی انتقال یافت. این
آزمایشگاه که روز به روز بر کمیت و کیفیت آن افزوده می‌شد در سال 1328
«اداره بررسی آفات» نام گرفت و به اداره کل بررسی‌ها در ساختمان آن زمان
وزارت کشاورزی (واقع در نبش خیابان لاله‌زار نو و انقلاب) پیوست.
در سال 1326 اداره بررسی آفات به سطح اداره کل ارتقا یافت و به «اداره
کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه» تغییر نام داد و تحت نظارت و سرپرستی
مدیریت کل دفع آفات نباتی قرار گرفت و محل آن نیز تغییر یافت و به یک
ساختمان استیجاری واقع در خیابان سعدی مقابل شرکت بیمه ملی ایران منتقل
گردید. هم دراین زمان بعضی واحدهای شهرستانی آن در اهواز، اصفهان و تبریز و
ورامین گشایش یافت.
سال 1339 را باید اولین نقطه عطف در تاریخچه موسسه و نیز گیاهپزشکی کشور
دانست در این سال بر پایه تصویب نامه هیات وزیران 56000 متر مربع از
زمین‌های دولتی (خالصه) اوین برای ایجاد تاسیسات جدید در اختیار اداره کل
بررسی آفات نباتی و قرنطینه قرار گرفت. بالاخره نقطه عطف بعدی در تاریخ
موسسه پیش آمد، بدین معنی که در سال 1341 باز هم با تصویب هیات وزیران
اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه، به انستیتوی بررسی آفات و بیماریهای
گیاهی تغییر نام داد و به صورت سازمانی وابسته به وزارت کشاورزی، از
امکانات، اختیارات و استقلال ویژه‌ای برخوردار شد، لیکن قسمت قرنطینه از آن
جدا شد و به اداره کل دفع آفات نباتی (سازمان حفظ نباتات فعلی) پیوست. در
این سالها کار احداث ساختمانها و آزمایشگاه‌های جدید در زمین واگذاری آغاز
شد و ادامه یافت. در سال 1341 انستیتو توانست 15 هکتار دیگر از اراضی اوین
را برای احداث تاسیسات و مزارع و باغ‌های آزمایشی و خانه‌های سازمانی
محققین به دست آورد، انستیتو در سال 1342 رسما به ساختمان‌های تازه افتتاح
شده در محلی فعلی انتقال یافت و در سال 1343 حدود 12 هکتار دیگر از
زمین‌های خالصه را به دست آورد. در سال 1344 قانونی به نام «قانون تاسیس
موسسه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی» از تصویب مجلسین وقت گذشت. در این
قانون واژه انستیتو حذف و به جای آن واژه موسسه رسمیت یافت. در این سالها
موسسه توسط هیات 5 نفری مرکب از آقایان دکتر قوام الدین شریف، دکتر علی
اکبر آگه، شادروان مهندس هایک میرزایانس، شادروان فیروز تقی‌زاده و دکتر
مجید امیدوار اداره می‌شد که هر سال یکی از اعضای هیات وظیفه ریاست و یکی
دیگر معاونت موسسه را به عهده می‌گرفت، با تصویب قانون موسسه، مدیریت چرخشی
پنج نفره جای خود را به مدیریت ثابت داد و شادروان دکتر عباس دواچی ریاست
موسسه را به عهده گرفت. در طول دهه‌های چهل و پنجاه موسسه دوران شکوفایی و
پیشرفت چشمگیری را پشت سر گذاشت و موفقیت‌های فراوانی را با همت و کوشش
کارکنان و مدیران متعهد و دلسوزخود به دست آورد. کادر تحقیقاتی موسسه پیش
از این دوران از حدود 10 نفر تجاوز نمی‌کرد و فضای آزمایشگاه‌های آن محدود
به 5 اطاق 3*4 متری بود. موسسه با یک برنامه منظم توفیق یافت که تحصیل
کردگان جوان و مستعد را با انجام آزمون‌های استخدامی بسیار دشوار به خدمت
بگیرد و عده‌ای از آنان را برای تکمیل معلومات و تحقیقات به خارج از کشور
گسیل دارد. در این دوران موسسه توانست چندین ساختمان بزرگ، گلخانه‌های
متعدد و اطاق‌های حرارت ثابت و آزمایشگاه‌های مجهز تاسیس نماید و همچنین
تعدادی منزل مسکونی برای اسکان محققین خود احداث کند و علاوه بر این
واحدهای (آزمایشگاه‌های) استانی و شهرستانی را به 15 واحد (تبریز، ارومیه،
بندرانزلی، تنکابن، گرگان، مشهد، ورامین، کرج، اصفهان، شیراز، بندرعباس،
رفسنجان، جیرفت، اهواز و کرمانشاه) برساند. از بعد تحقیقاتی نیز موسسه
توانست با تلاش کادرهای تحقیقاتی و فنی جوان و هدایت پیشکسوتان خود،
طرح‌های بسیاری را در تمام زمینه‌های گیاهپزشکی و علوم وابسته اجرا کرده و
به نتایج مهمی دست یابد. در این دوران ارتباطات تحقیقاتی و علمی و مبادله
کتب و نشریات و اطلاعات و محقق و کارشناس، با مراکز مهم تحقیقات گیاه پزشکی
و دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته، رشد چشمگیری یافت. همین تلاش‌ها موجب شد
که موسسه در سطح جهان با عنوان Plant Pest and Disease Research Institute
و با سر واژگان PPDRI شناسایی و اعتبار بین المللی یابد. دهه‌های 40 و 50
را به حق می توان دوران طلایی شکوفایی و توسعه موسسه دانست.
فصل اول:
توضیح درباره موسسه تحقیقات آفات
و بیماریهای گیاهی
«مقدمه»[1]
آدمی از سپیده دم ظهور بر این کره خاکی و از آن هنگام که دوران شکارگری
دانه‌ها و میوه‌ها را پشت سر گذاشت و برای تهیه غذای کافی به کشاورزی
پرداخت، همواره درگیر نبردی بی‌امان با عواملی بوده است که بعضی تندرستی و
بقای او را با ایجاد بیماریهای گوناگون به چالش طلبیده اند و برخی با
نابودسازی قوت و غذای او قحطی و مرگ‌های ناشی از گرسنگی و بی غذایی را باعث
شده‌اند.
کشتار بی رحمانه و گسترده بیماریهای همه‌گیری همچون طاعون، وبا،
مالاریا، تب زرد، سل و … در دوران‌های گذشته گهگاه نسل بشر را حتی تا
آستانه نیستی و نابودی بوده است و زیان‌های وسیع آفات و بیماریهای گیاهی
نظیر ملخ، سن، بیماریهای قارچی و …. با ایجاد قحطی‌های هولناک، مرگ‌های
دسته جمعی ناشی از گرسنگی را به دنبال داشته است. در تاریخ بشری تلفیق
زیان‌های این دو گروه کراراً دیده شد که فجایع سهمگینی آفریده است.
تا حدود یک قرن پیش، به واقع بشر پس مانده خوار سفره آفات و بیماریهای
گیاهی بود که حاصل دسترنج او در کشتزارها و انبارها را نابود می‌ساخت و
تنها از اوایل قرن بیستم میلادی، بشر توانسته است به کمک دانش و فناوری،
مبارزه موثری را با این عوامل آغاز کند.
تحقیقات گیاه پزشکی و جستجو برای یافتن راه‌حل‌های موثر در مبارزه با
آفات کشاورزی زمانی ممکن شد که انسان بر خلاف گذشته این عوامل را سرنوشت
محکوم و گریزناپذیر ندانست بلکه عوامل طبیعی به شمار آورد که می‌توان به
کمک هوش و دانش بر آنها چیره شد.
به واقع تحقیقات گیاه پزشکی حاصل تفکر نوین و نگرش جدید انسان به طبیعت
پیرامونی است و گیاه پزشکان امروزه بخش مهمی از مسئولیت سنگین تامین خوراک
بیش از 6 میلیارد نفوس بشری را بر دوش دارند.
گیاه پزشک ایرانی باید هم فون و فلور طبیعی ایران را مد نظر داشته باشد و
هم گونه‌های وارداتی را که اکثرا بومی‌شده‌اند مورد بررسی قرار دهد و هم
به موجودات زنده‌ای که مداوماً از مبادی ورودی رسمی و یا از مرزهای طولانی
کشور به صورت غیر قانونی (از جمله آفات و بیماری‌ها و علف‌های هرز
قرنطینه‌ای) وارد می‌شوند در چالش باشد. در مطالعه جانوران و حشرات و
گیاهان و غیره هم باید فون و فلور Afrotropical و هم با منطقه Oriental و
هم با منطقه پاله آرکتیک (که بخش اعظم سرزمین در آن قرار دارد) آشنا باشد
که عناصر فراوانی از هر سه منطقه اصلی جغرافیایی جانوری (zoo geography) در
ایران وجود دارند توجه به این پیچیدگی‌ها، دشواری کار و مسئولیت سنگین
گیاهپزشکان ایران را به خوبی نشان می‌دهد.
«تاریخچه موسسه»[2]
تاریخچه گیاهپزشکی در ایران در واقع تاریخچه موسسه تحقیقات آفات و
بیماریهای گیاهی نیز هست. در ایران بررسیهای گیاهپزشکی نسبت به سایر
رشته‌های کشاورزی شروعی زودهنگام‌تر داشته است. آغازگراین بررسی‌ها در
کشور، شادروان استاد جلال افشار بود که پس از پایان تحصیلات در روسیه
در1298 هجری شمسی به ایران بازگشت و شروع به تدریس در مدرسه برزگران (سلف
دانشکده کشاورزی کرج) نمود.
آن شادروان در سال 1302 شمسی واحد کوچکی را در انستیتو پاستور ایران با
نام «اداره تشخیص محلی- آفات و مبارزه آنها» بنیان گذاشت و تحقیق پیرامون
حشرات و جانوران زیان آور کشاورزی و بعضا دامی و انسانی را آغاز نمود و این
شروع رسمی تحقیقات گیاهپزشکی در ایران و نیز هسته اولیه و سنگ بنای موسسه
تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی امروزی بود. شادروان افشار در چند زمینه
دیگر نیز پیشگام و بنیانگذار بود. ازجمله اولین کسی بود که تدریس حشره
شناسی و جانور شناسی و آفات گیاهی را پایه گذاری نمود، علاوه بر آن جمع
آوری و شناسایی حشرات و جانوران از جمله عوامل بیماری‌زا در انسان و دام و
به اصطلاح امروزی حشره شناسی و جانور شناسی پزشکی و دامپزشکی نیز با افشار
آغاز شد و نیز او بر خلاف برخی مدعیات، پایه‌گذار تحقیقات جانور شناسی و
همچنین اولین موزه جانور شناسی در ایران بود. به هر حال اداره کوچکی که در
آن شادروان بنیان گذاشت، در سال 1306 از انستیتو پاستور ایران جدا شد و به
اداره فلاحت در وزارت فواید عامه پیوست و در سال 1308 با احراز هر دو نقش
مطالعاتی و اجرایی به «بنگاه دفع آفات» تغییر نام داد. شادروان افشار در
طی این سالها همچنان در مدرسه عالی فلاحت (دانشکده کشاورزی فعلی) نیز تدریس
می‌کرد و نیز به تحقیق و تالیف مقالات و کتاب‌هایی می‌پرداخت که برای
ایران جدید و بسیار سودمند بود، در همین سالها موزه جانورشناسی دانشکده
کشاورزی کرج را پایه‌گذاری نمود. در واقع فعالیت و تلاش آن مرحوم در دو سمت
و سو جریان داشت، از یک سو اداره کوچکی را در انستیتو پاستور تشکیل داد که
منجر به موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی امروزی شد و از طرف دیگر
فعالیت‌های وی در دانشکده کشاورزی کرج، هسته اولیه گروه‌های گیاهپزشکی
دانشگاه‌های ایران را پدید آورد. بنگاه دفع آفات فوق الاشاره تحت نظر افشار
و به کمک شاگردان آن مرحوم که به تدریج از مدرسه عالی فلاحت فارغ التحصیل
می‌شدند روز به روز توسعه می‌یافت به طوری که در سال‌های 1313 و 1314 در
شمال کشور اولین و شاید تنها مبارزه کاملا موفق بیولوژیک را با وارد کردن
کشفدوزک Rodalia cardinalis با شپشک استرالیایی انجام داد. این
بنگاه به تدریج آفات مهم کشور را جمع آوری و شناسایی نمود و تحقیقات روی
آنها را آغاز کرد. در سال 1322 شادروان افشار «آزمایشگاه حشره شناسی و دفع
آفات نباتی» که ریاست آن را شخصاً عهده‌دار بود بنا نهاد، این آزمایشگاه
زیر نظر مستقیم وزیر کشاورزی و در دو اطاق در محل وزارت کشاورزی آن زمان
(محل فعلی فروشگاه شهر و روستا واقع در خیابان فردوسی تهران) فعالیت
می‌کرد.
با خاتمه جنگ جهانی دوم در سال 1324 چند متخصص سابق ازجمله آلکساندروف،
چواخیم و کریوخین نیز در این آزمایشگاه مشغول به کار و تحقیق شدند. در همین
سال چند نفر فارغ التحصیل جوان دانشکده کشاورزی کرج نظیر شادروان هایک
میرزایانس نیز در این آزمایشگاه به فعالیت پرداختند. شادروان میرزایانس در
همین زمان به جمع آوری حشرات ایران و تعیین نام آنها پرداخت و در واقع سنگ
بنای اولیه، مجموعه عظیم حشرات ایران در بخش تحقیقات رده‌بندی حشرات موسسه
را که اکنون رسما موزه حشرات مهندس هایک میرزایانس نام دارد بنیان گذاشت.
باز هم در این سال قسمت تحقیقات قارچ شناسی و بیماریهای گیاهان، با آمدن
شادروان دکتر اسفندیار اسفیاری بنیانگذار این نوع تحقیقات در ایران، و
همچنین قسمت علف‌های هرز با انتقال شادروان مهندس عین اله بهبودی شاهسون،
بنیانگذار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته به آزمایشگاه مذکور فعال
گردید. با همت این دو شادروان، کار جمع آوری و تشخیص و تحقیق در این رشته
به آزمایشگاه مذکور فعال گردید. با همت این دو شادروان کار جمع آوری و
تشخیص گیاهان نیز در همین سال آغاز گردید و این تلاش‌ها به همراه تشکیل بخش
شناسایی و بررسی گیاهان کشور از سال 1327 بنیان اولیه هرباریوم بسیار
ارزشمند و برزگ بخش تحقیقات رستنی‌های موسسه به شمار می‌رود. آزمایشگاه
مذکور در سال 1326 مجدداً به اداره کل دفع آفات نباتی انتقال یافت. این
آزمایشگاه که روز به روز بر کمیت و کیفیت آن افزوده می‌شد در سال 1328
«اداره بررسی آفات» نام گرفت و به اداره کل بررسی‌ها در ساختمان آن زمان
وزارت کشاورزی (واقع در نبش خیابان لاله‌زار نو و انقلاب) پیوست.
در سال 1326 اداره بررسی آفات به سطح اداره کل ارتقا یافت و به «اداره
کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه» تغییر نام داد و تحت نظارت و سرپرستی
مدیریت کل دفع آفات نباتی قرار گرفت و محل آن نیز تغییر یافت و به یک
ساختمان استیجاری واقع در خیابان سعدی مقابل شرکت بیمه ملی ایران منتقل
گردید. هم دراین زمان بعضی واحدهای شهرستانی آن در اهواز، اصفهان و تبریز و
ورامین گشایش یافت.
سال 1339 را باید اولین نقطه عطف در تاریخچه موسسه و نیز گیاهپزشکی کشور
دانست در این سال بر پایه تصویب نامه هیات وزیران 56000 متر مربع از
زمین‌های دولتی (خالصه) اوین برای ایجاد تاسیسات جدید در اختیار اداره کل
بررسی آفات نباتی و قرنطینه قرار گرفت. بالاخره نقطه عطف بعدی در تاریخ
موسسه پیش آمد، بدین معنی که در سال 1341 باز هم با تصویب هیات وزیران
اداره کل بررسی آفات نباتی و قرنطینه، به انستیتوی بررسی آفات و بیماریهای
گیاهی تغییر نام داد و به صورت سازمانی وابسته به وزارت کشاورزی، از
امکانات، اختیارات و استقلال ویژه‌ای برخوردار شد، لیکن قسمت قرنطینه از آن
جدا شد و به اداره کل دفع آفات نباتی (سازمان حفظ نباتات فعلی) پیوست. در
این سالها کار احداث ساختمانها و آزمایشگاه‌های جدید در زمین واگذاری آغاز
شد و ادامه یافت. در سال 1341 انستیتو توانست 15 هکتار دیگر از اراضی اوین
را برای احداث تاسیسات و مزارع و باغ‌های آزمایشی و خانه‌های سازمانی
محققین به دست آورد، انستیتو در سال 1342 رسما به ساختمان‌های تازه افتتاح
شده در محلی فعلی انتقال یافت و در سال 1343 حدود 12 هکتار دیگر از
زمین‌های خالصه را به دست آورد. در سال 1344 قانونی به نام «قانون تاسیس
موسسه بررسی آفات و بیماریهای گیاهی» از تصویب مجلسین وقت گذشت. در این
قانون واژه انستیتو حذف و به جای آن واژه موسسه رسمیت یافت. در این سالها
موسسه توسط هیات 5 نفری مرکب از آقایان دکتر قوام الدین شریف، دکتر علی
اکبر آگه، شادروان مهندس هایک میرزایانس، شادروان فیروز تقی‌زاده و دکتر
مجید امیدوار اداره می‌شد که هر سال یکی از اعضای هیات وظیفه ریاست و یکی
دیگر معاونت موسسه را به عهده می‌گرفت، با تصویب قانون موسسه، مدیریت چرخشی
پنج نفره جای خود را به مدیریت ثابت داد و شادروان دکتر عباس دواچی ریاست
موسسه را به عهده گرفت. در طول دهه‌های چهل و پنجاه موسسه دوران شکوفایی و
پیشرفت چشمگیری را پشت سر گذاشت و موفقیت‌های فراوانی را با همت و کوشش
کارکنان و مدیران متعهد و دلسوزخود به دست آورد. کادر تحقیقاتی موسسه پیش
از این دوران از حدود 10 نفر تجاوز نمی‌کرد و فضای آزمایشگاه‌های آن محدود
به 5 اطاق 3*4 متری بود. موسسه با یک برنامه منظم توفیق یافت که تحصیل
کردگان جوان و مستعد را با انجام آزمون‌های استخدامی بسیار دشوار به خدمت
بگیرد و عده‌ای از آنان را برای تکمیل معلومات و تحقیقات به خارج از کشور
گسیل دارد. در این دوران موسسه توانست چندین ساختمان بزرگ، گلخانه‌های
متعدد و اطاق‌های حرارت ثابت و آزمایشگاه‌های مجهز تاسیس نماید و همچنین
تعدادی منزل مسکونی برای اسکان محققین خود احداث کند و علاوه بر این
واحدهای (آزمایشگاه‌های) استانی و شهرستانی را به 15 واحد (تبریز، ارومیه،
بندرانزلی، تنکابن، گرگان، مشهد، ورامین، کرج، اصفهان، شیراز، بندرعباس،
رفسنجان، جیرفت، اهواز و کرمانشاه) برساند. از بعد تحقیقاتی نیز موسسه
توانست با تلاش کادرهای تحقیقاتی و فنی جوان و هدایت پیشکسوتان خود،
طرح‌های بسیاری را در تمام زمینه‌های گیاهپزشکی و علوم وابسته اجرا کرده و
به نتایج مهمی دست یابد. در این دوران ارتباطات تحقیقاتی و علمی و مبادله
کتب و نشریات و اطلاعات و محقق و کارشناس، با مراکز مهم تحقیقات گیاه پزشکی
و دانشگاه‌های کشورهای پیشرفته، رشد چشمگیری یافت. همین تلاش‌ها موجب شد
که موسسه در سطح جهان با عنوان Plant Pest and Disease Research Institute
و با سر واژگان PPDRI شناسایی و اعتبار بین المللی یابد. دهه‌های 40 و 50
را به حق می توان دوران طلایی شکوفایی و توسعه موسسه دانست.
